کابوس برای تیم کوک تمام شده است اما باید گفت که کابوس جدیدی تازه برای جان دوناهو شروع شده است. در فوریه سال جدید میلادی، کارل آیکان که پدرخوانده سهامداران فعال و اهل مبارزه شناخته شده است و رییس یکی از بزرگترین شرکت های هلدینگ و سرمایه­ گذاری در آمریکا به شمار می­ رود، پیکار تبلیغاتی خود را برای مجبور کردن تیم کوک، رییس شرکت اپل، برای باز گرداندن مقداری از 160 میلیارد دلار پول نقد از طریق پس گرفتن سهام، تمام کرد. با این که شرکت اپل آن مقدار پولی را که آیکان درخواست کرده بود پس نداد، اما او اعلام کرد که در این پیکار پیروز شده است. حالا هدف بعدی او، شرکت ای­بی (eBay) است. آیکان به جان دوناهو، رییس ای­بی، فشار وارد آورده است که شرکت پی پل (PayPal) را از ای­بی جدا و مستقل کند. با این که دوناهو گفته است که آیکان در این کار موفق نشده اما مطمئنا او می­داند که نمی­توان حرفهای سهامدار عمده و پیگیری مثل آیکان را نشنیده بگیرد.

دیدار با سهامداران فعال و اهل مبارزه حالا برای هر شرکت تجاری که در عرصه عمومی فعالیت می­کند به یک امر ممکن تبدیل شده است. اگر کارل آیکان 77 ساله و اهل کشمکش هم نخواهد به دیدار مدیران شرکتهایی که در آنها سهام دارد برود، لشکری از سهامداران جوانتر هستند که شرکتها را زیر فشار قرار می­دهند و فعالیتهای آیکان به آنها انگیزه بخشیده است. همین جوان ترها بودند که در دو سه سال اخیر، از داخل شرکت های سرمایه­ گذاری و هلدینگ ها رشد کردند و با خرید سهام شرکت های دیگر، بر آنها فشار آوردند که تغییراتی به خود بدهند. اولین کسی که زیر فشار قرار گرفت، شرکت اپل بود. مدیریت و استراتژی­ های شرکت یاهو نیز به طور مشابه مورد نقد سهام داران دان لوئب، شرکت سرمایه­ گذاری ترد پوینت قرار گرفت و همین شرکت بود که بر شرکت سونی نیز فشار آورد که تولید محصولات سرگرمی و محصولات الکترونیک خود را به طور جداگانه انجام دهد و همچنین از شرکت ساتبیز که یک مرکز حراج اشیای عتیقه و هنری است، خواست که سهام خود را دوباره به فروش بگذارد و از شرکت داو کمیکال هم درخواست شد که کسب و کار پتروشیمی خود را تعطیل کند. نلسون پلتز، سهام دار فعالی که همزمان با کارل آیکان مبارزان خود را علیه شرکتها شروع کرده، در ژانویه 2014 به هیات مدیره شرکت موندلز که یک شرکت فعال در کسب و کار اسنک است، پیوست.

نمونه­ ها برای فشارهایی که سهام داران عمده بر شرکتها وارد می ­کنند تا مدیریت و هدف گذاری های خود را تغییر بدهند، بسیار زیاد است و می­ توان فهرستی بسیار طولانی­ تر از این فشارها به وسیله سهامداران فعال ارایه کرد. فشار فزاینده سهامداران فعال دلایل زیادی دارد. یکی از این دلایل این است که قوانین مربوط به شرکتها تغییر کرده و به سهامداران این اجازه را داده است که حق رای بیشتری داشته باشند و موسسات سرمایه­گذاری روی رایهای خود را با فکر بیشتری حساب کنند. از سوی دیگر، شبکه ­های اجتماعی برای سهام داران فعالان این امکان را ایجاد کرده که راحت­تر پیکارهای تبلیغاتی علیه شرکتها به وجود بیاورند. کارل آیکان این روزها به سرعت برق از توییتر به سوی مخاطبان خود پیام می­فرستد. باب مانکز، پیکارگر تبلیغاتی برای حقوق سهامداران، می­گوید: «آیکان تاثیر عظیمی بر آدمهای حریص در سراسر جهان گذاشته است تا بفهمند می­توانند از فعالیت علیه شرکتها می­ توانند به پولهای زیادی دست پیدا کنند.»

معمولا چنین سهام دارانی یک بلوک از سهام شرکت ها را می­ خرند و فراخوان عمومی برای تغییر و لابی در مدیریت شرکت اعلام می­ کنند و دیگر سهامداران نیز به پیکار تبلیغاتی آنها می­پیوندند. وقتی که این کار انجام شد و قیمت سهام شرکت بالا رفت، سهامداران سهام خود را با سود خوبی می­فروشند. مارتین لیپتون، که وکیل چند شرکت در امور اقتصادی است، می­ گوید که سهام داران فعال تلاش می­کنند که شرکتها را ترغیب یا وادار کنند که درست به کارهایی بزنند که قیمت سهام شرکت در مدتی کوتاه افزایش زیادی بکند اما در بلند مدت کارهایشان باعث صدمه به کارایی شرکت می­ شود. این مسئله باعث انتقادات زیادی از سوی محافل دانشگاهی، محیط های کسب و کار و دولت به سهام داران فعال شده است.

هنوز برای گفتن این که سهامداران فعال و اهل مبارزه و پیکارهای تبلیغاتی فقط به منافع کوتاه مدت خود فکر می­ کنند، وضعیت چندان روشن نیست و خیلی سخت می­ شود شواهدی برای آن دست و پا کرد. در عوض، خیلی از شواهد هست که نشان می ­دهد اتفاقا آنها بر عکس آن چه ادعا می­شود، عمل کرده­اند. اخیرا یک مقاله علمی در دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد نوشته شده که عنوان آن «تاثیرات بلند مدت فعالیت و مبارزه شرکتهای سرمایه ­گذاری» است. لوسین ببچاک و همکارانش که این تحقیق را انجام داده ­اند، 2 هزار مورد سرمایه­ گذاری به وسیله سهامداران فعال و اهل مبارزه را بین سالهای 1994 تا 2007 مورد ارزیابی قرار داده­ اند و با دنبال کردن 5 ساله هر سرمایه­ گذاری دریافته ­اند که در این مدت هم قیمت سهام و هم کارایی شرکتها برای رسیدن به اهداف، به طور میانگین بهبود یافته بوده است. همچنین کارایی عملکردها و فرایندهای شرکتها نیز در پایان این مدت 5 ساله قویتر شده نه این که ضعیف تر شده باشد.

چنین شواهدی است که باعث شده است مری جو وایت، رییس کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا، در آخرین سخنرانی خود بحث کند که دیگر به سهامداران فعال در بلند مدت به طور خودکار منفی نگریسته نمی­شود. این روزها او می ­گوید: «پذیرش گسترده­ای برای تغییر در بسیاری از سیاستهای شرکت ها وجود دارد که این روزها سهامداران به اصطلاح فعال، در پی اعمال آنها هستند.» مقاله اخیر نشریه مرور حقوقی کلمبیا با عنوان «هزینه ­های تامین سرمایه برای یک شرکت: سرمایه­ گذاران فعال و تغییر ارزشها در حقوق حاکمیت شرکتی» منتشر شده، می­ گوید که سهامداران فعال به یکی از جنبه­ های حیاتی شرکت های سرمایه­ گذاری که عمده سهام شرکتها را دارا هستند، تبدیل شده ­اند که می ­خواهند پاسخی برای پیشنهادهای حاکمیت های شرکتی باشند نه این که در مقابل این حاکمیتها قرار بگیرند. بنابراین سهامداران فعال نقش واسطه برای حاکمیت شرکتی را بازی می ­کنند که نقاط ضعف و مشکلات شرکت ها را آنها را به مدیران و موسسات سهامدار شرکتها انتقال می­دهند و پیشنهادهایی برای تصحیح استراتژی شرکتها ارایه می­کنند که معنی­اش سلطه بر مدیریت شرکت نیست. هیات های مدیره می­توانند اصلا به این پیشنهادها گوش نسپارند اما بهترین استراتژی که در بسیاری از شرکتها هم عمل می­شود این است که هیاتهای مدیره با سهامداران فعال صحبت کنند، از ایده­های آنها استفاده کنند و حتی آنها را به عنوان مدیر در شرکتها وارد کار اجرایی کنند؛ درست مثل کاری که شرکت موندلز که زیر مجموع شرکت مایکرو سافت بود در قبال فعالیت های نلسون پلتز انجام داد.

منبع: اکونومیست